Giải thích chi tiết: tài sản cố định có khấu hao không?

Thắc mắc “tài sản cố định có khấu hao không?” là vấn đề cốt lõi cho mọi kế toán viên, đặc biệt tại các doanh nghiệp nhỏ và vừa (SME). Hiểu đúng về khấu hao tài sản cố định không chỉ giúp phản ánh chính xác chi phí mà còn ảnh hưởng trực tiếp đến thuế thu nhập doanh nghiệp (TNDN). Với Thông tư 30/2025/TT-BTC bổ sung quy định, cập nhật kiến thức là cần thiết. Bài viết này cung cấp cái nhìn toàn diện về nguyên tắc, ngoại lệ, khung pháp lý và hạch toán thực tế, giúp doanh nghiệp tối ưu quản lý tài sản và tuân thủ chuẩn mực kế toán Việt Nam.

Tài sản cố định có khấu hao không? Quy định cơ bản

Khấu hao TSCĐ là gì và nguyên tắc trích lập

Khấu hao TSCĐ là việc phân bổ nguyên giá tài sản vào chi phí SXKD theo thời gian sử dụng, nhằm thu hồi vốn và phản ánh hao mòn. Theo Thông tư 45/2013/TT-BTC, mọi TSCĐ đều phải trích khấu hao, trừ ngoại lệ. Nguyên giá khấu hao là cơ sở tính toán chi phí được phân bổ hợp lý trong suốt thời gian sử dụng tài sản.

8 loại TSCĐ không phải trích khấu hao

Hầu hết TSCĐ phải trích khấu hao, nhưng có 8 trường hợp ngoại lệ theo Thông tư 45/2013/TT-BTC. Các TSCĐ này không được trích khấu hao vì lý do đặc thù, ảnh hưởng đến chi phí và báo cáo tài chính, đòi hỏi sự hiểu rõ để tuân thủ pháp luật.

Loại TSCĐ không trích khấu hao	Lý do chính	Tác động
1. Đã khấu hao hết nhưng vẫn dùng	Đã thu hồi đủ vốn	Không phát sinh chi phí khấu hao
2. Bị mất, chờ thanh lý	Không tạo lợi ích kinh tế	Ngừng trích khấu hao
3. Không dùng cho SXKD	Không phục vụ hoạt động chính	Không được trừ thuế TNDN
4. Không có giấy tờ sở hữu	Không đủ điều kiện pháp lý	Không ghi nhận TSCĐ hợp lệ
5. Loại 6 (tranh ảnh, nghệ thuật)	Giá trị tăng/không hao mòn	Theo dõi, không trích khấu hao
6. Đất đai (không phải quyền sử dụng đất có thời hạn)	Không hao mòn tự nhiên	Không trích khấu hao
7. Nhà nước giao không tính vào vốn	Không thuộc sở hữu doanh nghiệp		Không hạch toán khấu hao
8. Thuê hoạt động (trừ thuê tài chính)	Quyền sở hữu của bên cho thuê	Chỉ hạch toán chi phí thuê

TSCĐ chưa sử dụng hoặc chờ lắp đặt có khấu hao không

TSCĐ bắt đầu trích khấu hao khi sẵn sàng sử dụng. Tuy nhiên, nếu không dùng cho SXKD, chi phí khấu hao này không được trừ thuế TNDN. Đây là điểm mấu chốt cho SME nhằm tối ưu chi phí và tuân thủ thuế hiệu quả.

Tham khảo thêm: Hạch toán tài sản cố định vô hình 

Khung pháp lý và thời gian khấu hao TSCĐ tại Việt Nam

Các thông tư quy định khấu hao TSCĐ mới nhất

Khung pháp lý khấu hao TSCĐ dựa trên Thông tư 45/2013/TT-BTC và 133/2016/TT-BTC (SME). Thông tư 30/2025/TT-BTC (dự kiến) bổ sung. Khung thời gian khấu hao hữu hình và vô hình từ 2 đến 50 năm, tùy loại. Tuân thủ là bắt buộc để chi phí khấu hao được công nhận thuế.

Điều kiện TSCĐ được khấu hao và trừ thuế TNDN

Để chi phí khấu hao được trừ thuế TNDN, TSCĐ cần: sử dụng cho SXKD, có chứng từ, nguyên giá ≥ 30 triệu đồng, và thời gian trích khấu hao trong khung Thông tư 45. Nếu không đủ điều kiện, chi phí khấu hao sẽ bị loại trừ khi tính thuế.

So sánh khấu hao VAS và IFRS

VAS 03 và IAS 16 có khác biệt. VAS cụ thể, ít linh hoạt. IFRS khuyến khích đánh giá lại giá trị, kiểm tra suy giảm, cho phép linh hoạt hơn dựa trên ước tính lợi ích kinh tế. Điều này ảnh hưởng trực tiếp đến BCTC của doanh nghiệp.

Cách tính, hạch toán khấu hao và case study thực tế

Các phương pháp tính khấu hao phổ biến

Ba phương pháp tính khấu hao chính (Thông tư 45): Đường thẳng (phân bổ đều, phổ biến SME); Số dư giảm dần (khấu hao nhanh); Theo sản lượng (dựa trên sử dụng thực tế). Ví dụ: Máy 300 triệu, 5 năm. Khấu hao đường thẳng: 60 triệu/năm.

Hạch toán khấu hao TSCĐ và bút toán mẫu

Hạch toán khấu hao: ghi giảm giá trị tài sản vào chi phí, tăng hao mòn lũy kế. Bút toán mẫu (TT 200): Nợ TK chi phí (VD: 6425, 627) / Có TK 214. Mini case: DN cơ khí Hà Nội trích khấu hao dây chuyền 20 triệu/tháng: Nợ TK 627 / Có TK 214.

Sai sót thường gặp và cách khắc phục

SME thường trích khấu hao TSCĐ không đủ điều kiện (không dùng cho SXKD), dẫn đến sai lệch BCTC và phạt thuế. Khắc phục: rà soát định kỳ, cập nhật thông tư mới, lập sổ chi tiết chính xác, sử dụng phần mềm kế toán để giảm thiểu sai sót.

FAQ – Câu hỏi thường gặp về khấu hao TSCĐ

Câu 1: Tài sản cố định có khấu hao không?
Có, hầu hết TSCĐ phải trích khấu hao để phân bổ nguyên giá vào chi phí theo Thông tư 45/2013/TT-BTC, trừ 8 trường hợp ngoại lệ như TSCĐ khấu hao hết hoặc bị mất.

Câu 2: TSCĐ chưa sử dụng có được trích khấu hao không?
Có, TSCĐ sẵn sàng sử dụng phải trích khấu hao dù chưa hoạt động. Tuy nhiên, nếu không dùng cho SXKD, chi phí này không được trừ thuế TNDN theo Thông tư 96/2015/TT-BTC.

Câu 3: Đất đai có phải là tài sản cố định khấu hao không?
Đất đai là TSCĐ nhưng không trích khấu hao do không hao mòn, chỉ theo dõi giá trị; quyền sử dụng đất khấu hao theo thời hạn thuê.

Câu 4: Phương pháp khấu hao nào phổ biến nhất cho SME Việt Nam?
Phương pháp đường thẳng được dùng nhiều do đơn giản, tính đều đặn hàng năm dựa trên nguyên giá và thời gian sử dụng theo khung Thông tư 45/2013/TT-BTC.

Tóm lại, việc hiểu rõ “tài sản cố định có khấu hao không” và các quy định liên quan là nền tảng quan trọng cho mọi doanh nghiệp. Nắm vững 8 trường hợp ngoại lệ, điều kiện chi phí khấu hao được trừ thuế TNDN và các thông tư mới (45/2013/TT-BTC, 30/2025/TT-BTC) là cực kỳ cần thiết. Điều này giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật, tối ưu chi phí và đảm bảo tính chính xác báo cáo tài chính. Chúng tôi khuyến nghị kế toán viên và chủ doanh nghiệp thường xuyên rà soát, cập nhật kiến thức và quy trình hạch toán TSCĐ để tránh sai sót.

Bài viết cùng chủ đề