Tài sản cố định là gì? Tổng quan & Các lưu ý cho doanh nghiệp

Bạn đang thắc mắc tài sản cố định là gì và cách quản lý chúng đúng quy định? Tài sản cố định là nhóm tài sản quan trọng ảnh hưởng trực tiếp đến hoạt động và lợi nhuận của doanh nghiệp, đặc biệt với các SME. Việc ghi nhận, quản lý và khấu hao đúng theo Thông tư 133 và Thông tư 200 giúp doanh nghiệp tuân thủ pháp luật và tối ưu hiệu quả sử dụng vốn. Bài viết này sẽ hướng dẫn chi tiết và dễ hiểu để bạn áp dụng ngay vào thực tế.

Khái niệm và điều kiện ghi nhận tài sản cố định

Định nghĩa tài sản cố định

Tài sản cố định (TSCĐ) là những tư liệu lao động chủ yếu có giá trị lớn và thời gian sử dụng, luân chuyển dài (thường trên 1 năm), tham gia vào nhiều chu kỳ sản xuất kinh doanh nhưng vẫn giữ nguyên hình thái vật chất ban đầu. TSCĐ đóng góp vào việc tạo ra sản phẩm, dịch vụ của doanh nghiệp.

Có hai loại TSCĐ chính: tài sản cố định hữu hình (có hình thái vật chất như nhà cửa, máy móc, phương tiện) và tài sản cố định vô hình (không có hình thái vật chất nhưng mang lại lợi ích kinh tế như phần mềm, bằng sáng chế, quyền sử dụng đất).

Tìm hiểu thêm: Tài sản cố định thuê tài chính là gì?

Tiêu chuẩn và điều kiện ghi nhận tài sản cố định theo pháp luật Việt Nam

Theo Chuẩn mực kế toán Việt Nam (VAS) và các Thông tư hướng dẫn (ví dụ: Thông tư 23/2023/TT-BTC), một tài sản được ghi nhận là TSCĐ khi đáp ứng đồng thời ba điều kiện sau:

+ Chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai từ việc sử dụng tài sản đó.

+ Có thời gian sử dụng dự kiến trên 01 năm.

+ Có nguyên giá từ 30.000.000 VNĐ (ba mươi triệu đồng) trở lên. Đây là điều kiện quan trọng để phân biệt với công cụ, dụng cụ.

Phân loại tài sản cố định

Tài sản cố định có thể được phân loại theo nhiều cách khác nhau, giúp doanh nghiệp dễ dàng quản lý và hạch toán. Phân loại phổ biến bao gồm:

+ Theo hình thái: Hữu hình (nhà xưởng, máy móc, ô tô) và Vô hình (phần mềm, thương hiệu, quyền sử dụng đất có thời hạn).

+ Theo mục đích sử dụng: Dùng cho sản xuất kinh doanh, dùng cho phúc lợi, sự nghiệp hoặc tài sản chờ xử lý.

Quản lý và kế toán tài sản cố định trong doanh nghiệp

Công tác quản lý tài sản cố định

Để quản lý TSCĐ hiệu quả, doanh nghiệp cần thực hiện các bước sau: lập thẻ tài sản cố định chi tiết, ghi nhận biên bản bàn giao khi có sự thay đổi người sử dụng hoặc vị trí. Định kỳ kiểm kê tài sản cố định giúp đối chiếu số liệu thực tế với sổ sách, phát hiện kịp thời các chênh lệch và có biện pháp xử lý.

Công tác quản lý chặt chẽ đảm bảo tính chính xác của dữ liệu, phục vụ tốt cho kiểm toán và lập báo cáo tài chính.

Hạch toán tài sản cố định theo quy định

Việc hạch toán tài sản cố định được thực hiện theo Thông tư 200/2014/TT-BTC hoặc Thông tư 133/2016/TT-BTC tùy loại hình doanh nghiệp. Các nghiệp vụ chính bao gồm ghi nhận tăng (mua sắm, xây dựng), ghi nhận giảm (thanh lý, nhượng bán, góp vốn), và hạch toán khấu hao.

Ví dụ, khi mua TSCĐ, kế toán ghi tăng nguyên giá vào tài khoản 211 (TSCĐ hữu hình) hoặc 213 (TSCĐ vô hình), đồng thời ghi nhận chi phí phát sinh liên quan.

Các sai phạm phổ biến và cách khắc phục

Các sai phạm thường gặp là ghi nhận sai nguyên giá (không bao gồm chi phí lắp đặt, vận chuyển), không lập đủ biên bản bàn giao, hoặc tính khấu hao sai phương pháp. Để khắc phục, doanh nghiệp cần đối chiếu chặt chẽ chứng từ gốc, lập đầy đủ các biểu mẫu theo quy định và thường xuyên rà soát quy trình kế toán TSCĐ.

Việc này giúp tránh bị phạt hành chính và đảm bảo tính minh bạch cho các chi phí doanh nghiệp.

Khấu hao tài sản cố định: Phương pháp và tác động

Các phương pháp khấu hao phổ biến

Khấu hao là quá trình phân bổ dần nguyên giá của TSCĐ vào chi phí sản xuất kinh doanh trong suốt thời gian sử dụng hữu ích của tài sản. Có ba phương pháp khấu hao chính được áp dụng tại Việt Nam:

+ Khấu hao theo đường thẳng: Mức khấu hao hàng năm không đổi.

+ Khấu hao theo số dư giảm dần: Mức khấu hao giảm dần theo thời gian, áp dụng cho TSCĐ trực tiếp tham gia sản xuất kinh doanh.

+ Khấu hao theo số lượng, khối lượng sản phẩm hoặc số giờ sử dụng: Mức khấu hao phụ thuộc vào cường độ sử dụng tài sản.

Thời gian khấu hao và khung thời gian theo pháp luật

Doanh nghiệp tự xác định thời gian khấu hao TSCĐ dựa trên khung thời gian tối thiểu và tối đa quy định tại Thông tư 23/2023/TT-BTC. Việc này cần dựa trên đặc điểm kỹ thuật, tình trạng sử dụng và khả năng thu hồi lợi ích kinh tế của tài sản.

Ví dụ, máy móc thiết bị thường có khung thời gian từ 7 đến 15 năm. Doanh nghiệp cần tham khảo kỹ để xác định đúng thời gian khấu hao cho phù hợp.

Tác động của khấu hao tài sản cố định đến báo cáo tài chính

Khấu hao là một khoản chi phí quan trọng, ảnh hưởng trực tiếp đến lợi nhuận và nghĩa vụ thuế của doanh nghiệp. Khi khấu hao, giá trị của TSCĐ trên bảng cân đối kế toán sẽ giảm dần, đồng thời chi phí khấu hao được ghi nhận vào báo cáo kết quả kinh doanh, làm giảm lợi nhuận trước thuế.

Hiểu rõ tác động này giúp doanh nghiệp có cái nhìn chính xác về tình hình tài chính và đưa ra quyết định kinh doanh hiệu quả.

FAQ – Những câu hỏi thường gặp về tài sản cố định

Q1: Tài sản cố định phải đáp ứng những điều kiện nào để ghi nhận?

Để được ghi nhận là TSCĐ, tài sản phải đáp ứng ba điều kiện: chắc chắn thu được lợi ích kinh tế trong tương lai, có thời gian sử dụng trên 1 năm và có nguyên giá từ 30 triệu đồng trở lên theo Thông tư hiện hành.

Q2: Có những phương pháp tính khấu hao tài sản cố định nào được áp dụng phổ biến?

Ba phương pháp khấu hao phổ biến nhất là khấu hao theo đường thẳng, khấu hao theo số dư giảm dần có điều chỉnh, và khấu hao theo số lượng, khối lượng sản phẩm (hoặc số giờ sử dụng). Doanh nghiệp lựa chọn phương pháp phù hợp với đặc thù sản xuất.

Q3: Làm thế nào để kế toán xử lý khi thanh lý tài sản cố định?

Khi thanh lý TSCĐ, kế toán cần ghi giảm nguyên giá tài sản và giá trị hao mòn lũy kế, đồng thời ghi nhận các khoản thu nhập (từ bán phế liệu, thu tiền nhượng bán) và chi phí liên quan đến quá trình thanh lý.

Q4: Tài sản cố định vô hình được ghi nhận như thế nào theo chuẩn mực Việt Nam?

TSCĐ vô hình được ghi nhận theo nguyên giá hình thành (bao gồm giá mua, chi phí phát triển hoặc chi phí liên quan trực tiếp đến việc đưa tài sản vào sử dụng). Điều kiện ghi nhận tương tự TSCĐ hữu hình, đảm bảo khả năng mang lại lợi ích kinh tế tương lai và định giá đáng tin cậy.

Việc nắm vững khái niệm, điều kiện ghi nhận, cách quản lý và các phương pháp khấu hao tài sản cố định là gì là vô cùng cần thiết cho mọi kế toán viên và chủ doanh nghiệp. Điều này không chỉ giúp doanh nghiệp tuân thủ đúng quy định pháp luật của Việt Nam (như Thông tư 133, Thông tư 200, Thông tư 23) mà còn tối ưu hóa chi phí, đảm bảo tính chính xác của báo cáo tài chính và hỗ trợ ra quyết định kinh doanh hiệu quả. Hãy thường xuyên rà soát, cập nhật kiến thức về TSCĐ để quản lý tài sản của doanh nghiệp một cách chuyên nghiệp và đáng tin cậy nhất.

Bài viết cùng chủ đề